Organizacje praw człowieka interweniują w sprawach przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka dotyczących polskiego prawa aborcyjnego.
Mija rok od wejścia w życie orzeczenia wydanego przez zdyskredytowany polski Trybunał Konstytucyjny, które zakazuje dostępu do aborcji w niemal wszystkich okolicznościach. Jego niszczący wpływ na życie kobiet i wszystkich osób potrzebujących opieki aborcyjnej nadal trwa.
Orzeczenie zwiększyło i tak już skrajnie trudne do pokonania bariery, jakie napotykają kobiety szukające dostępu do aborcji. Miało także tragiczne skutki dla wielu z nich i ich rodzin.
Od czasu, gdy wyrok wszedł w życie 27 stycznia 2021 r., ponad 1000 kobiet zwróciło się do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, starając się dochodzić swoich praw, kwestionując wyjątkowo restrykcyjne polskie prawo aborcyjne i szukając sprawiedliwości. Te przełomowe sprawy są pierwszymi bezpośrednimi skargami wniesionymi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przeciwko polskiej ustawie aborcyjnej po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z 2020 roku. Skarżące twierdzą, że polska ustawa aborcyjna wyrządza im poważną krzywdę i narusza ich prawa do prywatności oraz wolności od tortur i innego złego traktowania. Oczekuje się, że Trybunał będzie orzekał w niektórych z tych spraw: K.B. przeciwko Polsce i 3 inne skargi; K.C. przeciwko Polsce i 3 inne skargi; oraz A.L.- B. przeciwko Polsce i 3 inne skargi.
Dziewięć wiodących międzynarodowych organizacji praw człowieka złożyło w tych sprawach interwencje do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wśród tych organizacji znajdują się Amnesty International, Center for Reproductive Rights, Human Rights Watch, International Commission of Jurists (ICJ), International Federation for Human Rights (FIDH), International Planned Parenthood Federation European Network (IPPF EN), Women Enabled International, Women’s Link Worldwide, oraz World Organisation Against Torture (OMCT). Interwencje dostarczają dowodów i analiz opartych na międzynarodowym prawie praw człowieka, europejskim prawie porównawczym i wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia. Przedstawiają one poważne implikacje, jakie wysoce restrykcyjne prawa aborcyjne mają na życie i zdrowie kobiet i dziewcząt w wieku reprodukcyjnym.
“Restrykcyjne prawa aborcyjne, takie jak polskie, są sprzeczne z międzynarodowymi i europejskimi standardami praw człowieka oraz wytycznymi dotyczącymi zdrowia publicznego. Narażają one na szwank wolność, godność, zdrowie i życie kobiet. Interwencje naszych organizacji mają na celu zwrócenie uwagi na krytyczne aspekty praw człowieka związane z tak restrykcyjnymi przepisami. Jesteśmy dumni, że możemy wspierać wysiłki zmierzające do pociągnięcia Polski do odpowiedzialności za te ciągłe naruszenia praw człowieka” – oświadczyły organizacje.
Kontekst
Polska ma jedno z najbardziej restrykcyjnych praw aborcyjnych w Europie. Wraz z Maltą jest jednym z zaledwie dwóch państw członkowskich Unii Europejskiej, które nie zalegalizowały aborcji na życzenie lub z szerokich względów społecznych. W Polsce aborcja jest dozwolona tylko w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, lub gdy ciąża jest wynikiem gwałtu. W praktyce jednak uzyskanie legalnej aborcji jest prawie niemożliwe nawet dla osób, które się do niej kwalifikują. Co roku tysiące kobiet wyjeżdża z Polski, aby uzyskać dostęp do opieki aborcyjnej w innych krajach europejskich, podczas gdy inne importują tabletki aborcyjne lub decydują się na aborcję poza granicami prawa. Polskie kobiety, szczególnie te w trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej, muszą polegać jedynie na pomocy organizacji społeczeństwa obywatelskiego, których środki są często ograniczone.
22 października 2020 r. zdyskredytowany polski Trybunał Konstytucyjny orzekł, że aborcja z powodu “ciężkiej i nieodwracalnej wady płodu lub nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu” jest niezgodna z konstytucją. Wyrok został wydany w wyniku sprawy wniesionej przez posłów na Sejm RP i formalnie popartej przez Prokuratora Generalnego. Wyrok wszedł w życie 27 stycznia 2021 roku. Zarówno Europejski Trybunał Praw Człowieka, jak i Komisja Europejska uznały, że Trybunał Konstytucyjny nie spełnia wymogów rzetelnego procesu sądowego ze względu na brak niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Orzeczenie to wyeliminowało jedną z ostatnich pozostałych podstaw prawnych dla aborcji w ramach wysoce restrykcyjnego polskiego prawa, a jego wejście w życie oznacza, że obecnie w Polsce istnieje prawie całkowity zakaz aborcji. Wcześniej ponad 90% z około 1000 legalnych aborcji wykonywanych rocznie w Polsce było przeprowadzanych właśnie na tej podstawie. Orzeczenie zostało wydane w momencie, gdy restrykcje związane z pandemią COVID-19 sprawiły, że podróżowanie w celu uzyskania opieki aborcyjnej stało się trudne i kosztowne. Wywołało to największe od dziesięcioleci protesty społeczne w kraju, którym przewodziły obrończynie praw człowieka. Aktywiści i organizacje broniące praw kobiet donoszą, że orzeczenie ma znaczący efekt odstraszający, ponieważ pracownicy medyczni obawiają się reperkusji nawet w sytuacjach, w których aborcja pozostaje legalna. Obrońcy praw człowieka i organizacje społeczeństwa obywatelskiego opowiadające się za uchyleniem wyroku i reformą polskiego prawa aborcyjnego spotkają się z groźbami przemocy, a kilku protestujących zostało postawionych przed sądem.
Restrykcyjne prawa aborcyjne, takie jak polskie, są sprzeczne z międzynarodowymi i europejskimi standardami praw człowieka oraz wytycznymi dotyczącymi zdrowia publicznego. Narażają one na szwank wolność, godność, zdrowie i życie kobiet.
Organizacje praw człowieka, interweniujące przed ETPCz
Przeczytaj oświadczenia stron trzecich tutaj.
Więcej informacji na temat spraw wniesionych przez 12 polskich kobiet można znaleźć na stronie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka:
K.B. przeciwko Polsce i 3 inne wnioski
K.C. przeciwko Polsce i 3 inne wnioski
A.L.-B. przeciwko Polsce i 3 inne wnioski
Więcej informacji na temat rozwoju sytuacji po wydaniu orzeczenia przez Trybunał można znaleźć np. na stronie:
reproductiverights.org/poland-a-year-on-abortion-ruling-harms-women/
ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_21_7070