Edgar Arias Tamayo został aresztowany w wieku 26 lat, 31 stycznia 1994 roku, pod zarzutem zabójstwa policjanta Guya Gaddisa z Houston. Gaddis został zastrzelony w radiowozie kilka godzin wcześniej, gdy wiózł Edgara Tamayo oraz drugiego podejrzanego do aresztu po napadzie przed klubem nocnym.
Jako obywatel Meksyku, który do USA przybył w poszukiwaniu pracy w wieku 19 lat, Edgar Tamayo miał prawo do opieki konsularnej "niezwłocznie" po aresztowaniu, na podstawie art. 36 Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach konsularnych. Nie został jednak powiadomiony o swoich prawach, a władze meksykańskie o jego sytuacji dowiedziały się dopiero na tydzień przed rozpoczęciem procesu. Pozbawiony wsparcia, jakie służby konsularne oferowały w dalszych procesach odwoławczych, adwokat oskarżonego w pierwotnym procesie nie przywołał szeregu okoliczności, w tym niezwykle ciężkich doświadczeń, którym oskarżony poddany był jako dziecko, jego ograniczonego rozwoju psychologicznego i intelektualnego, poważnego urazu głowy którego doznał w wieku 17 lat oraz jego wpływu na zachowanie oskarżonego, oraz nasilającego się uzależnienia od alkoholu i narkotyków. W roku 2008 psycholog określił poziom rozwoju Edgara Tamayo jako "niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim", co oznacza że jego ewentualna egzekucja byłaby niezgodna z konstytucją USA.
Niemal dekadę temu Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwość orzekł, że USA naruszyły art. 36 Konwencji Wiedeńskiej w stosunku do Edgara Tamayo oraz 50 innych skazanych w USA na karę śmierci obywateli Meksyku. Trybunał nakazał Stanom Zjednoczonym ponowne rozpatrzenie spraw oraz analizę wydanych wyroków w celu ustalenia, czy obrona oskarżonych nie ucierpiała wskutek naruszeń Konwencji. Ponieważ w 2008 roku Teksas wykonał egzekucję jednego ze skazanych, Meksyk ponownie zwrócił się do Trybunału, który utrzymał w mocy pierwotną decyzję. Trybunał nakazał USA bezwarunkowe wykonanie decyzji, a dalszy brak działań określił jako jawne naruszenie prawa międzynarodowego. Wewnętrzne kwestie prawne utrudniające wykonanie decyzji nie stanowią w opinii Trybunału żadnego wytłumaczenia.
W 2011 roku do Kongresu USA wpłynął projekt ustawy realizującej decyzję Trybunału, jednak jak do tej pory nie została ona jeszcze uchwalona. Edgar Tamayo nie został objęty nakazaną przez Trybunał procedurą odwoławczą, a jego jedyną szansą jest obecnie akt łaski gubernatora stanu. Jego obrońcy zabiegają pilnie o wysłuchanie przed stanową komisją ds. uniewinnień i zwolnień warunkowych, która może zarekomendować gubernatorowi zamianę kary śmierci na dożywotnie więzienie, lub przynajmniej opóźnienie egzekucji do czasu przyjęcia przez Kongres nowych regulacji. Petycja w tej sprawie została również złożona do Międzyamerykańskiej Komisji Praw Człowieka.
Prosimy o pilne pisanie apeli w języku angielskim lub własnym:
- Potwierdzających powagę zbrodni, za którą Edgar Tamayo został skazany na śmierć;
- Sprzeciwiających się egzekucji oraz przywołujących fakt, że jej wykonanie będzie naruszeniem prawa międzynarodowego oraz wiążącej decyzji Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości;
- Wzywających Komisję stanową by przeprowadziła wysłuchanie oraz rekomendowała gubernatorowi by skorzystał z prawa łaski;
- Zwracających uwagę na pominięty w pierwotnym procesie materiał dowodowy, dotyczący dzieciństwa Edgara Tamayo oraz jego niepełnosprawności intelektualnej.
Przykładowy apel do pobrania u dołu strony.
Apele prosimy wysyłać do 22 stycznia 2014 (Apele kierowane do Komisji natychmiast) na adres:
Komisja stanu Teksas ds. uniewinnień i zwolnień warunkowych
Clemency Section, Texas Board of Pardons and Paroles
8610 Shoal Creek Blvd. Austin
TX 78757-6814, USA
Fax: +1 512 467 0945
Email: [email protected]
Zwrot grzecznościowy: Szanowna Komisjo/ Dear Board members
Gubernator Stanu Teksas
Governor Rick Perry
Office of the Governor
PO Box 12428
Austin, Texas, USA
Fax: + 1 512 463 1849
Zwrot grzecznościowy: Szanowny Panie Gubernatorze/ Dear Governor
Z kopią na adres:
Governor’s Press office
Fax: +1 512 463 1847
Office of the General Counsel
Fax: +1 512 463 1932
Kopie apelu prosimy przesyłać również na adres placówki dyplomatycznej we własnym kraju.
Ambasada Stanów Zjednoczonych Ameryki w Polsce
Ambasador Stephen Mull
Al. Ujazdowskie 29/31
00-540 Warszawa
Tel.: +48 22 504 2000
Faks: +48 22 504 2613
Informacje dodatkowe
Niezwłoczny dostęp do ochrony konsularnej dla osób aresztowanych poza terytorium własnego kraju jest często elementem kluczowym dla uczciwości dalszego postępowania. W rozprawach odbywających się w Stanach Zjednoczonych, gdy zapaść może wyrok śmierci, pomoc udzielona adwokatowi przez konsulat może okazać się niezbędna dla odparcia nacisków prokuratury w kierunku kary śmierci. Jest to tym bardziej istotne, ponieważ obrona zapewniana obcokrajowcom z urzędu w sprawach zagrożonych karą śmierci często okazuje się w USA niewystarczająca. W jednej tylko przykładowej sprawie z 2006 roku Juan Leonardo Quintero, obywatel Meksyku został oskarżony o zastrzelenie policjanta z tylnego siedzenia radiowozu. Oskarżonego powiadomiono o przysługującej mu pomocy konsularnej, a władze meksykańskie czynnie uczestniczyły w jego procesie. W roku 2008 ława przysięgłych hrabstwa Harris skazała Juana Leonardo Quintero na dożywotnie więzienie – nie zaś na karę śmierci, której domagał się prokurator.
Według relacji reprezentujących go obecnie adwokatów, Edgar Tamayo w Meksyku dorastał w nędzy, był też wraz z rodzeństwem ofiarą przemocy i zaniedbania ze strony rodziców. Nauka w szkole przychodziła mu z najwyższym trudem, nadużywał też alkoholu, narkotyków i środków wziewnych od 9 roku życia. W wieku lat 17 doznał wypadku na rodeo, gdzie pracował. Uderzony kopytem w głowę pozostawał nieprzytomny przez kilka dni. Zdaniem obecnych adwokatów, pierwszy adwokat reprezentujący oskarżonego na przygotowania do procesu poświęcił łącznie zaledwie 16 godzin. W późniejszym okresie powiadomione i zaangażowane w proces władze meksykańskie zatrudniły ekspertów. Jeden z nich w opinii z 1997 roku opisuje uraz głowy oskarżonego jako "ważący na całym jego życiu", co w połączeniu z neurotoksycznym działaniem alkoholu i narkotyków "powinno stanowić czynnik w sprawie". W badaniu neurologiczno-psychologicznym przeprowadzonym przez innego eksperta wyniki oskarżonego plasowały się w przedziale "ograniczone" we wszystkich obszarach, a w zakresie rozwiązywania problemów oraz wnioskowania w przedziale "znacząco ograniczone". W 2008 roku psycholog rozpoznał u Edgara Tamayo "niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym", a badanie IQ dało wynik 67.
Meksyk rozpoczął postępowanie przeciwko USA przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości w 2003 roku. Trybunał podjął decyzję w sprawie Avena i inni obywatele Meksyku w roku 2004. W roku 2005 ówczesny Prezydent George W. Bush, w reakcji na decyzję Trybunału zwrócił się do sądów stanowych o ponowne przeanalizowanie wszystkich spraw objętych postępowaniem. Sąd Apelacyjny Stanu Teksas uznał jednak, że Prezydent nie posiada uprawnień konstytucyjnych pozwalających mu nakazać sądom stanowym podjęcia takich działań, a co za tym idzie wyrok w sprawie Avena et al. nie może być wykonany przez sądy stanowe. 25 marca 2008 Sąd Najwyższy jednogłośnie stwierdził jednak, że decyzja w sprawie Avena "stanowi dla Stanów Zjednoczonych międzynarodowe zobowiązanie prawne". Sąd stwierdził również jednogłośnie, że argumenty za wykonaniem decyzji Trybunału są "jasne i przekonujące", ponieważ przyczynia się ono do "ochrony interesu Stanów Zjednoczonych poprzez zapewnienie wzajemnego respektowania Konwencji Wiedeńskiej, przyczynia się do ochrony relacji z innymi państwami oraz daje dowód uznania roli prawa międzynarodowego." Jednocześnie jednak, proporcją głosów 6-3, Sąd uznał że decyzja Trybunału "nie staje się automatycznie obowiązującym prawem krajowym", a władzę konieczną do jej wdrożenia posiada nie Prezydent, lecz Kongres.
We wrześniu 2013 Sekretarz Stanu USA John Kerry zwrócił się do Gubernatora Perryego, wzywając go do wstrzymania się z decyzją o dacie egzekucji Edgara Tamayo. W swoim liście podkreślał również, że decyzja trybunału "jest dla USA wiążąca na mocy prawa międzynarodowego" a wyznaczenie daty egzekucji byłoby decyzją "szczególnie szkodliwą dla interesów Stanów Zjednoczonych", ich relacji z Meksykiem oraz innymi sojusznikami, która "może oddziaływać na sposób traktowania obywateli amerykańskich w innych państwach." Podkreślił przy tym również, że "wyznaczenie daty egzekucji byłoby tym bardziej skandaliczne, że żaden sąd nie rozpatrzył jeszcze kluczowych dla sprawy wniosków oskarżonego, choć stan Teksas zobowiązał się to uczynić w treści listu skierowanego do mojej poprzedniczki Condoleezzy Rice oraz Ministra Sprawiedliwości Michaela Mukasey już 18 lipca 2008 roku."
W listopadzie 2013, Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka zażądała od USA wstrzymania egzekucji Edgara Tamayo na czas, gdy Komisja bada argumentację oskarżonego dotyczącą "niepełnosprawności intelektualnej" oraz wpływ naruszeń Konwencji Wiedeńskiej na tok sprawy.
Amnesty International sprzeciwia się karze śmierci w każdej sytuacji. Od chwili podjęcia wykonywania wyroków śmierci w 1977 roku USA straciły 1358 skazanych. Stan Teksas wykonał 508 egzekucji, w tym 16 z 38 egzekucji jakie miały miejsce w roku 2013.