Podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Równouprawnienia Społeczności LGBT+ w dniu 27 stycznia 2023 r. [1] przedstawiciele Amnesty International zaprezentowali wyniki badań, które ujęto w Raporcie „Byliśmy traktowani jak przestępcy, od atmosfery wrogości po nękanie osób broniących praw LGBTI” [2], Raport ujawnił skalę dyskryminacji, jakiej doświadczają od kilku lat osoby LGBTI i osoby im sojusznicze w życiu społecznym, będąc m.in. ofiarami nękania sądowego (judicial harassment). W związku z ujawnioną przez raport skalą dyskryminacji osób LGBTI członkowie i członkinie zespołu parlamentarnego, na czele z przewodniczącym zespołu posłem Krzysztofem Śmiszkiem, wystosowali interpelację do ministra sprawiedliwości w sprawie alarmujących wniosków ze wspomnianego raportu [3].
Raport „Byliśmy traktowani jak przestępcy”
Warto przypomnieć, że raport podsumowuje doświadczenia naruszenia praw obrońców i obrończyń społeczności LGBTI m.in. w obszarach wolności zgromadzeń i wolności słowa. Dane do analizy zbierano, używając różnych metod badawczych; przeprowadzono ponad 50 wywiadów indywidualnych, głównie z osobami LGBTI, ale także ich obrońcami i obrończyniami. Raport objął także analizę innych dostępnych materiałów źródłowych. Wystosowano także zapytania do przedstawicieli instytucji państwowych, na skutek czego Amnesty International otrzymało odpowiedzi od MSWiA oraz Komendy Głównej Policji.
Ministerstwo Sprawiedliwości nie wystosowało żadnego stanowiska, mimo że podległe mu jednostki w znaczny sposób wpłynęły na represyjny charakter działań polskiego aparatu państwowego wobec aktywistów i aktywistek LGBTI w opisanym okresie lat 2017-2022. Ponadto Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało badające osoby, że nie przedstawi swojego stanowiska w sprawach systemowej dyskryminacji osób LGBTI.
Pośród głównych wniosków wypływających z raportu Amnesty International wynika, że doświadczenia aktywistów i aktywistek wynikają z systemowych, instytucjonalnych niedopatrzeń, co przekłada się na skalę dyskryminacji tych osób w państwie, w szczególności o charakterze homo-, trans- i queerfobicznym. To nie tylko brak gwarancji działań prewencyjnych czy ochrony ze strony organów aparatu państwowego, ale przede wszystkim seria jawnych naruszeń praw człowieka – praw osób LGBTI, następujących wskutek działań inicjowanych przez państwo wobec społeczności i osób jej sojuszniczych.
BRAK DANYCH CO DO WYSOKOŚCI ZADOŚĆUCZYNIEŃ, NIEWYDANE ZALECENIA
Alarmujące ustalenia raportu zaprezentowane podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Równouprawnienia Społeczności LGBT+ w dniu 27 stycznia 2023 r. skłoniły posłów i posłanki w nim zasiadających do sformułowania ponadpartyjnej interpelacji do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego. W interpelacji zapytano o informacje:
- W przedmiocie całkowitej sumy zadośćuczynień zasądzonych przez sądy za niewątpliwie niesłuszne zatrzymania aktywistów LGBTI, do których doszło w nocy z 7 na 8 sierpnia 2020 r. mając na względzie to, że minister sprawiedliwości jest dysponentem tej części budżetu państwa, z której te zadośćuczynienia są wypłacane.
- Czy Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny wydał (zlecił wydanie, zaakceptował, ma wiedzę na temat) zalecenia (polecenia, wytyczne) kierowane do podległych mu jednostek prokuratury, które zawierają polecenie, zalecenie bądź też sugestię wszczynania i przyłączania się urzędu prokuratorskiego do postępowań karnych:
- w przedmiocie odpowiedzialności karnej i wykroczeniowej osób uczestniczących w zgromadzeniach dotyczących tematyki LGBTI.
- w przedmiocie zarzutów popełnienia przestępstw stypizowanych w art. 137 i 196 Kodeksu karnego dotyczących znieważenia symboli państwowych i obrazy uczuć religijnych poprzez łączenie tych symboli czy uczuć religijnych z tematyką i/lub symboliką LGBTI?
- W przedmiocie ustosunkowania się do rekomendacji skierowanych pod adresem Ministerstwa Sprawiedliwości w ww. raporcie pt.: „<<Byliśmy traktowani jak przestępcy>>, od atmosfery wrogości po nękanie osób broniących praw LGBTI”.
Ministerstwo Sprawiedliwości w odpowiedzi na interpelację wskazało, że ministerstwo nie dysponuje danymi dot. całkowitej sumy zadośćuczynień zasądzonych przez sądy w sprawach dot. tzw. Tęczowej Nocy (z 7 na 8 sierpnia 2020 r.), uzasadniając taką odpowiedź brakiem możliwości wyodrębnienia statystycznie takich danych. Należy przy tym pamiętać, że Ministerstwo Sprawiedliwości jest dysponentem tej części budżetu państwa, będącej źródłem wypłacania odszkodowań w przypadku tak niewątpliwie niesłusznych zatrzymań.
Ministerstwo Sprawiedliwości wskazało także, że Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny nie wydał żadnych zaleceń skierowanych do podległych jednostek ws. wszczynania i przyłączania się do postępowań karnych. Co istotne, Ministerstwo Sprawiedliwości nie odpowiedziało wprost, czy Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny miał świadomość istnienia kierowanych do podległych mu jednostek prokuratury poleceń, zaleceń czy sugestii wszczynania i przyłączania się urzędu prokuratorskiego do postępowań karnych przeciwko aktywistom i aktywistkom LGBTI. Raport Amnesty International wskazuje jednak, że wykorzystanie aparatu państwowego w celu nękania aktywistów i aktywistek na drodze sądowej nosiło znamiona nękania (judicial harassment) i wywołania tzw. efektu mrożącego.
REKOMENDACJE BEZ ODPOWIEDZI
W odpowiedzi na interpelację poselską, Ministerstwo Sprawiedliwości nie odniosło się do wezwania przez Amnesty International do realizacji rekomendacji skierowanych pod adresem Ministra Sprawiedliwości, o których realizację pytali w interpelacji posłowie i posłanki z Zespołu Parlamentarnego. Pośród nich znalazły się m.in. postulaty umorzenia postępowań karnych przeciwko obrońcom i obrończyniom praw społeczności LGBTI, zaprzestania instrumentalnego wykorzystywania przepisów kodeksu karnego, kodeksu wykroczeń i innych ustaw przewidujących sankcje karne przeciwko obrońcom i obrończyniom praw LGBTI. Wobec innych obszarów wolności obywatelskich osób LGBTI wskazano na potrzebę wycofania zarzutów postawionych przez władze lokalne działaczom za ich pokojową działalność.
Brak odpowiedzi na rekomendacje można interpretować jako potwierdzenie tendencji opisanych w raporcie: brak prób przeciwdziałania przemocy świadczy o jej głębokim, systemowym charakterze, akceptowanym przez władze państwowe. Wobec tego jako Amnesty International niezmiennie wzywamy polskie władze do zaprzestania systemowych działań, budujących atmosferę wrogości wobec osób LGBTI, jak i ich obrońców i obrończyń. Przyzwolenie na przemoc wobec osób najbardziej narażonych na dyskryminację ze względu na dane cechy tożsamości świadczy o nieprzestrzeganiu praw mniejszości – jednego z fundamentów funkcjonowania demokratycznego państwa. Żądamy zagwarantowania równych praw osobom LGBTI, jako że prawa osób LGBTI to prawa człowieka.
Wesprzyj Amnesty International w działaniach na rzecz społeczności LGBTI!
Z interpelacją i odpowiedzią na nią można zapoznać się pod linkiem: Przeczytaj!
[1] Archiwalne nagranie z prezentacji raportu Amnesty International w sali im. Tadeusza Mazowieckiego w Sejmie RP, 27 stycznia 2023, iTV Sejm – transmisje archiwalne: https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/transmisja.xsp?documentId=08F664C00865B6A2C1258912003F10B8&symbol=TRANSMISJA_ARCH&info=T
[2] Raport Amnesty International, „Byliśmy traktowani jak przestępcy. Od atmosfery wrogości po nękanie osób broniących praw LGBTI”; https://www.amnesty.org.pl/wp-content/uploads/2022/07/Bylismy-traktowani-jak-przestepcy-raport-aktywisci_stki-LGBTI-Amnesty-International-2022.pdf
[3] Interpelacja nr 39936 do ministra sprawiedliwości w sprawie alarmujących wyników badań zaprezentowanych przez stowarzyszenie Amnesty International podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespołu do spraw Równouprawnienia Społeczności LGBT+, strona internetowa Sejmu RP: https://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=CQ8DFS&view=5